Bu günlərdə ortaya çıxan COVID-19 virusu dünyada bütün insanlara qlobal problem yaradıb. Koronavirus pandemiyası bu gün təkcə səhiyyə sahəsində dövrümüzün qlobal böhranı deyil, eyni zamanda İkinci Dünya Müharibəsindən sonra qarşılaşdığımız ən böyük problemlərdən biridir. Ötən ilin sonlarında Asiyada tətbiq olunduğu andan etibarən virus Antarktida istisna olmaqla bütün qitələrə yayıldı. Hər gün Afrika, Amerika və Avropada yoluxma halları artır. Bütün dünyada xəstəxanalarda həkimlər, tibb bacıları və digər tibb işçiləri 250 mindən çox insanın ölümünə səbəb olan bir düşmənlə mübarizə aparırlar. Hər hansı bir müharibədə olduğu kimi COVID-19-a qarşı mübarizə də təkcə itki vermir, həm də sağ qalanların çoxu üçün dəhşətli nəticələrə səbəb olur.
Bugün getdikcə bütün dünyada belə bir sual yaranır: həkimləri, tibb bacılarını və digər tibb işçilərini ciddi zərər və hətta ölüm riski altına qoyaraq xəstələrə qayğı göstərməyə məcbur etmək nə dərəcədə düzgündür? Xüsusilə ciddi yoluxucu xəstəliklər qarşısında müalicə etmək məcburidir mi? Xəstənin rifahını təmin etmək öhdəliyihansı həddədir ?
Həkimlik humanitar bir peşədir. Səhiyyə işçilərinin xəstələrə qayğı göstərmələri tələb olunur. Öz peşəsi ilə könüllü olaraq məşğul olmağa başlayan həkimlər bütün risklərlə şərtsiz razılaşırlar. Risk hər bir peşənin bir hissəsidir, istər polis , istər yanğınsöndürən, istərsə də əsgər olsun. Bu sosial rolların birinə girmək üçün heç kimin mənəvi bir borcu yoxdur. Amma buna baxmayaraq, kimsə ictimai təhlükəsizliyin təmin edilməsində rol almağa qərar verirsə, bu rollarla əlaqəli riski bu peşə sahibinin qəbul edəcəyi ilə bağlı cəmiyyətin ağlabatan mənəvi bir gözləntisi var. Tibbi cəmiyyətlər ümumiyyətlə bu idealist görüşü dəstəkləyirlər. Amerika Tibb Birliyihəkimlərin təbii fəlakətlər zamanı təcili tibbi yardım göstərmələrini tələb edərək bu öhdəliyin "həkimlərin təhlükəsizliyi, sağlamlığı və ya həyatı üçün adi riskləri aşan şərtlərdə də qaldığını" vurğulayır.
Martın 23-də “JAMA” tibbi jurnalında yayımlanan bir araştırmaya əsasən Çində COVID-19 xəstələri ilə işləyən 1257 tibb işçisi arasında 50.4% - depressiya, 44.6% - narahatlıq, 34%- yuxusuzluq və 71.5% - sıxıntı əlamətlərinin olduğu bildirildi. Ən ağır simptomları olanlar arasında tibb bacıları və digər işçilər var idi. “TIME” jurnalına verdiyi müsahibədə bir neçə həkim və tibb bacısı bildirmişdi ki, COVID-19 ilə mübarizə aparmaq onları öz peşələrinə daha çox həvəs göstərməyə vadar edir və buna görə onlar bugün özlərini irəlilətməyə və öz xəstələrinə kömək etməyə daha qərarlıdırlar. Buna baxmayaraq, bir çox həkimlər bu dövrdə acı hisslər yaşadıqlarını etiraf edirlər. Xəstəliyi ailələri arasında yaymaqdan qorxurlar, lazımi qoruyucu vasitələrin olmamasından və artıq tükənmiş xəstələri üçün kifayət qədər kömək edə bilmədiklərindən məyus olurlar.
Epidemiya zamanı müalicə etmək məcburiyyəti bir az müasir bir fikirdir. İnsan tarixinin çox hissəsi üçün həkimlər tez-tez geniş yayılmış bir infeksiya qarşısından qaçırdılar. 165-ci ildən 180-ci ilə qədər Antoniya vəbası zamanı tarixin ən məşhur həkimlərindən olan görkəmli Galendən başqa hər kəs Romanı tərk etdi. Bu davranış o dərəcədə yayılmışdır ki, 1382-ci ildə Venesiya vəba zamanı həkimlərin qaçmasını qadağan edən qanun qəbul etdi. Ancaq təhlükə qarşısında qaçmaq praktikası davam edirdi. 1793-cü ildə Filadelfiyada “sarı qızdırma” epidemiyası zamanı bir çox məşhur həkim şəhəri tərk etmişdi. 1986-cı ildə Amerika Həkimlər Kolleci və Amerika İnfeksiya Xəstəlikləri Cəmiyyəti tibb işçilərinin "hətta yoluxma riskinə baxmayaraq" xəstələrinə kömək etmələri lazım olduğunu ifadə edən ortaq bir bəyannamə verməyə məcbur oldu. Buna baxmayaraq, 2003-cü ildə Torontoda SARS yayılması zamanı yoluxanların təxminən yarısı tibb işçiləri olduqda bir çox həkim iş yerlərində görünməkdən imtina etmişdi.
Tarixdən belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, həkimlər və tibb bacıları üz maskalarının və digər qoruyucu vasitələrin çatışmazlığı olduqda COVID-19 virusu pandemiyası zamanı da üsyan edə bilərlər. Bu, təbii ki, fəlakət olardı, çünki insanların təcili yardıma ehtiyacı var. Peşəkar öhdəliklərə davamlı əməl etmədən səhiyyə sistemi və hətta cəmiyyətin özü belə dağıla bilər. Buna baxmayaraq, indiki dövrün səhiyyə işçiləri öz həyatlarını qurban verərək işlərini davam etdirirlər. Lakin həkimlərin peşə məsuliyyətlərinin qeyd-şərtsiz olduğunu düşünmək də səhv olar. İnsanlar sosial məsafəni tətbiq etmək istəmədikləri üçün tibb işçiləri əlavə risk altında olmamalıdırlar. Həkimlər ictimai səhiyyə infrastrukturunu məhv edən və sosial məsafə qaydalarının müvəqqəti zəifləməsinə səbəb ola biləcək hökumət siyasəti üçün məsuliyyət daşımamalıdırlar. Sosial qayda-qanun qarşılıqlılığa əsaslanır. Bir qrupu başqalarına zərər vermədən həddən artıq yükləmək ədalətsizlikdir. Çünki həkimlər, tibb bacıları və digər tibb işçiləri bu pandemiyanın əzab çəkənləri deyil, qəhrəmanıdırlar.
Authors:
Nigar Ashurova
Shamo Abdullayev
Mənbə: https://med-prosvet.az/az/blog/263?fbclid=IwAR2bIp6F5W1uOV7UYkH8jB1iFzbZNqLPrp9Flp-SleiR_LRDbmgECtIvAq8
