Əqli mülkiyyət (ƏM) hüquqları iş görmək istəyəndə həmişə vacib deyil. Ancaq, buna baxmayaraq, bu ciddi bir aspektdir və onların pozuntusu, qəsdən olub-olmamasından asılı olmayaraq, mənfi maliyyə nəticələrinə gətirib çıxara bilər. Əqli mülkiyyət hüquqlarının pozulması məhkəmə iddialarına səbəb ola bilər və potensial olaraq baha başa gəlir. ƏM növlərinin mövcudluğunu və qanunla necə qorunduğunu anlamaq, kiminsə hüquqlarının təsadüfən pozulmasının qarşısını almaq üçün vacibdir. Hansı qorunma tədbirlərinin tətbiq olunacağını bilmirsinizsə. intellektual mülkiyyət hüquqlarının pozulmasının qarşısını almaq çətindir. ƏM növlərinin müəyyənləşdirilməsi bu materialdan sui-istifadə etməmək üçün ilk addımdır.
Əqli mülkiyyətin qorunmasında ilk addım onun nə olduğunu müəyyənləşdirməkdir. Əqli mülkiyyətin əsas növlərinə aşağıdakılar daxildir: 1) Müəllif hüquqları. Onlar ədəbiyyat, dram, musiqi, video, memarlıq və kompüter proqramları daxil olmaqla "orijinal sənət əsərləri" hüquqlarını müdafiə edirlər; 2) Əmtəə nişanları. Əmtəə nişanları mallar, xidmətlər və şirkətləri müəyyənləşdirən sözlər, ifadələr və simvollar kimi markanın aspektlərini qoruyur. 3) Patentlər. Patentlər ixtiraları əhatə edir və əvvəlcədən müəyyən edilmiş müddətə bu yeniliklərə olan hüquqları qoruyur. Bunlara faydalı model patentləri, dizayn patentləri və bitki patentləri daxildir. 4) Kommersiya sirri. Xüsusi məlumatları, o cümlədən düsturlar, proqramlar və digər məlumatları qoruyur. Kommersiya sirləri bir tərəfə rəqib maraqlar üzərində iqtisadi üstünlük verir.
Bu ƏM növlərini, fərqlərini və tətbiq oluna biləcəkləri materialları başa düşmək, qorunan materialı daha asan tanımağımıza kömək edir. Şəxsin bu təsnifatlardan hər hansı biri tərəfindən qorunan materialın sahibinin açıq icazəsi olmadan istifadə etmək hüququ yoxdur.
Təəssüf ki, əqli mülkiyyət hüquqlarının pozulmasının qarşısını almaq həmişə asan olmur. Sahibkarlar əqli mülkiyyət hüquqlarına dair qanuni məhdudiyyətlərin pozulması riskini bir çox cəhətdən idarə edirlər, buna görə qrafiklərin, şüarların və hətta fərdi məhsul komponentlərinin istifadəsi ilə bağlı verdiyiniz hər qərarda bu məhdudiyyətləri nəzərə almaq vacibdir. Əqli mülkiyyət sahəsində sahibkarların edə biləcəyi ən çox pozuntularından biri də haqqı olmayan işlərdən istifadəsidir. İşiniz üçün bir şey yaratdıqda, kənar mənbəyi işə götürdüyünüz zaman, yaradılan işin mülkiyyəti - qrafika, yazılı məzmun, kodlaşdırma, veb saytlar və s., avtomatik olaraq şirkətinizə verilmir. Müqavilədə yaradıcıın bu işə olan hüquqlarını sizə verdiyini açıq şəkildə bildirməlidir.
Əqli mülkiyyət hüquqlarına riayət edilməməsi, nüfuzlu və maddi ziyan daxil olmaqla, ciddi mənfi nəticələrinə səbəb ola bilər. Nəzarət olmadan əqli mülkiyyət hüquqlarının pozulması hətta cinayət məsuliyyətinə və həbs cəzasına səbəb ola bilər. ƏM hüquqların pozuntusunun yüksək qiymətini nəzərə alaraq, işinizin qorunan məzmundan sui-istifadə etməməsini təmin etmək üçün addımlar atılmalıdır. Kiçik müəssisələr, markanın və ya məhsulun adının, loqotipinin və ya dizaynının hələ qeydə alınmadığını təmin etmək üçün Patent və Əmtəə Nişanlarının Ekspertizası Mərkəzinin məlumat bazasını yoxlamaqla başlamalıdır. Qeydə alınmış materialdan istifadə etməyi planlaşdırırsınızsa, müvafiq lisenziyaları və sahiblərin açıq yazılı razılığını almaq vacibdir. Lisenziyası və razılığı olmadan qorunan materialın istifadəsi qanuna ziddir.
Nəhayət, əqli mülkiyyət hüququnu pozduğuna şübhə edirsinizsə, vəkillə məsləhətləşməyiniz yaxşı olar. Heç vaxt ƏM suallarını şansa buraxmayın, risk etməyə dəyməz.
Şamo Abdullayev
